Kaka İmparatorluğu / Çocuklarda Alt Islatma – Dışkı Kaçırma
Bu makalede, çocuklarda alt ıslatma ve dışkı kaçırma konusunda bilgiler bulacaksınız. Pek çok ailenin pek önemsemediği alt ıslatma ve dışkı kaçırma problemleri aslında çocuk için bir işaret niteliğindedir. Çocuk çiş ve kaka yoluyla içinde yaşadığı sorunu dışa vurmaktadır. Dolayısıyla çocuklarda alt ıslatma ve kaka kaçırma problemi son derece önemli bir konudur. Konya psikolog sitesi olarak bu konudan muzdarip pek çok ailenin varlığı nedeniyle bu yazıyı kaleme alma ihtiyacı hissettik. Bu yazıyı okuyanlara önemli bir uyarıda bulunmak istiyoruz. Çocuklarda alt ıslatma ve dışkı kaçırma sorunlarının öncelikle fizyolojik bir sebepten olup olmadığı konusunda bir tetkikle anlaşılması gerekir. Aksi halde her alt ıslatma ve dışkı kaçırmanın direk psikolojik sorunlardan kaynaklandığı düşüncesi bizi hatalı yorumlara götürebilmektedir. Bu yazıda tamamen psikolojik sebeplerden meydana gelen alt ıslatma ve dışkı kaçırma konusu ele alınacaktır.
Aile ne yapıyor?
Alt ıslatma ve dışkı kaçırma sorunu yaşayan çocukların aileleri genellikle zamanla geçer düşüncesi ile sorunun çözümü içim bir girişimde bulunmamaktadırlar. Ancak zamanla geçmediğini anladıklarında bu sorun nedeniyle bir uzman aramaya başlamaktadırlar. Alt ıslatma veya kaka kaçırma nedeniyle Konya ’da Çocuk Psikologu arıyorum diyenler için bu makaleyi sonuna kadar sabırla okumalarını öneririz.
Alt ıslatma iki şekilde değerlendirilmekte ve isimlendirilmektedir. Gündüz alt ıslatma (Enürezis Diurna) ve gece alt ıslatma (Enürezis Nokturnal). Eğer her ikisi de varsa Enürezis Kontinuum terimi kullanılmaktadır.
Gece alt ıslatma – Enürezis Nokturnal
Gece, uyurken alt ıslatma, Enürezis Nokturnal terimi ile ifade edilmektedir. İki türü vardır denilebilier.
Primer (Birincil) Enürezis Nokturnal: Çocuk, doğumdan itibaren idrar kontrolünü hiç sağlayamamıştır.
Sekonder (İkincil) Enürezis Nokturnal: Çocuk, kuru kaldığı 6 aydan fazla bir dönemden sonra altını ıslatmaya başlamıştır. Özellikle bu durumlarda psikolojik sorunlar aranmaktadır. Genellikle çocuk, belirli bir zorlanma, stres vb. durumdan sonra böyle bir semptom üretmektedir.
Gündüz alt ıslatma – Enürezis Diurna
Daha çok kız çocuklarda görülmektedir.
5 yaşındaki çocukların yaklaşık olarak %20 oranında yataklarını ıslattıkları bilinmektedir. Yaş arttıkça alt ıslatma sorunu azalmaktadır.
DSM 5 Tanı ölçütleri kitabında Dışa Atım Bozuklukları başlığı altında alt ıslatma belirtileri aşağıda verilmiştir.
Enürezis (İdrar Kaçırma) Belirtileri
- İstemsiz olarak ya da isteyerek, yatağa ya da giysilerine, yineleyen işeme.
- Bu davranış, ya ardışık en az üç boyunca, en az haftada iki kez olduğu için ya da klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, okulla (işle) ilgili ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmenin varlığı ile kendini gösterdiği için klinik açıdan önem taşı
- Zamandizinsel (kronolojik) yaşı en az beştir (ya da gelişimsel düzeyi buna eşdeğerdir).
- Bu davranış, bir maddenin (örn. idrar söktürücü [diüretik], antipsikotik bir ilaç) ya da başka bir sağlık durumunun (örn. diyabet, spinabifida, bir katılma bozukluğu) fizyolojiyle ilgili etkilerine bağlanamaz.
Olup olmadığını belirtiniz:
Yalnızca gece (noktümal): Yalnızca gece uykusu sırasında idrar kaçırma.
Yalnızca gündüz (diümal): Yalnızca uyanık olunduğu saatlerde idrar kaçırma.
Gece ve gündüz (noktümal ve diümal): Yukarıdaki iki alttürün birleşimidir.
Enkoprezis – Dışkı Kaçırma
Dışkı kaçırma da tıpkı alt ıslatma gibi herhangi bir fizyolojik rahatsızlıkla ya da ilaçla ilgili olup olmadığı konusu netleştirilmelidir. Fizyolojik kökenli bir enkoprezis için psikolojik önlemler işe yaramayacaktır. Gerekli tetkikler neticesinde organik bir problem bulunamamışsa, sorun psikolojiktir.
Enkoprezis, 4 yaşından küçük çocuklarda, ayda en az bir kez dışkı kaçırma şeklinde tanımlanmaktadır. Bu tanım da DSM 5 tanımıdır. Ayrıca dışkının uygunsuz bir yere yapılması da bu kapsamda değerlendirilmiştir. En az 3 ay boyunca bu durumun sürmesi gerekmektedir tanı konulabilmesi için. Bu dışkı kaçırmaların tekrarlayıcı nitelikte olması da önemlidir. Tıpkı alt ıslatmada olduğu gibi dışkı kaçırmada da birincil ve ikincil enkoprezis söz konusudur. Ölçütler ise yine aynıdır.
Enkoprezis (Dışkı Kaçırma) Belirtileri
- İstemsiz olarak ya da isteyerek, uygunsuz yerlere (örn. giysiler, döşeme), yineleyen dışkı kaçırma.
- En az üç ay içinde, her ay en az bir kez, böyle bir olay olur.
- Zamandizinsel (kronolojik) yaşı en az dörttür (ya da gelişimsel düzeyi buna eşdeğerdir).
- Bu davranış, bir maddenin (örn. dışkılatıcılar [laksatifler]) ya da kabızlığı kapsayan bir düzenek aracılığıyla olanlar dışında kalan başka bir sağlık durumunun fizyolojiyle ilgili etkilerine bağlanamaz.
Olup olmadığını belirtiniz:
Kabızlık ve taşma kaçırması ile giden: Fizik muayenede ya da öyküyle verilen bilgilerde kabızlık olduğuna ilişkin kanıtlar vardır.
Kabızlık ve taşma kaçırması ile gitmeyen: Fizik muayenede ya da öyküyle verilen bilgilerde kabızlık olduğuna ilişkin kanıtlar yoktur.
Enkoprezis 5 yaşındaki çocuklarda %2 oranında görülmektedir. 7 yaşındaki çocuklarda ise %1 oranına düşmektedir.
İkincil enkoprezisi olan (Yani bir süre normalken daha sonra kaka kaçırmaya başlayan) çocuklar daha çok Çocuk ve Ergen Psikiyatrisine yönlendirilmektedir.
Sorun Başka
Aslında dışa atım bozukluklarından şikayetçi çocukların çoğunun farklı problemlerinin de olduğu bilinmektedir. Yani saf bir alt ıslatma probleminden bahsedemeyiz. Mutlaka eşlik eden başka problemler de bulunmaktadır. Kaka kaçırma için de bu durum böyledir.
Enürezisi olan çocuklarda gözlenen sorunlar;
- Dikkat sorunları
- Saldırgan davranışlar
- Düşük sosyal yeterlilik
- Düşük okul performansı
- Anksiyete
- Depresyon
Ayrıca Enürezis Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ve Karşı gelme bozukluğu ile birlikte de bulunabilmektedir.
Enkoprezisi olan çocuklarda gözlenen sorunlar;
- Enürezis
- Anksiyete bozuklukları
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
- Davranım bozukluğu
Psikososyal etkenler – Çocuk neden altını ıslatır?
Özellikle ikincil türde olan enürezis ve enkoprezis aslında tamamen psikososyal faktörlerin etkili olduğu durumlarda meydana gelmektedir. Ailenin tuvalet eğitimi döneminde sergilemiş olduğu hatalı davranışlar hem enkoprezis hem de enürezis için zemin hazırlayabilmektedir. Kimi zaman çocuklarda tuvalete duyulan aşırı tiksinti ya da korku da bu problemlerin sebebi olabilmektedir. Boşanma , babanın uzun iş gezisine çıkması ya da aile içi travmatik olaylar da çocuklarda bu tür sorunları tetiklemektedir. Bu arada çocuk için travmatik olaylar biz yetişkinlere göre çok daha farklıdır. Bu konuda daha detaylı bilgi almak için ‘Çocuk dünyasından yetişkin dünyasına yolculuğun anatomisi’ yazımıza bakabilirsiniz.
En klasik olanı ise aileye yeni bir üyenin katılımıyla tahtını kaybetmiş olan ilk çocuk örneğidir diyebiliriz. Kardeşe gösterilen ilgi nedeniyle çocuk önceki gelişim basamaklarına gerileyebilmekte ve altını ıslatmaya başlayabilmektedir.
Alt ıslatma veya dışkı kaçırma nedeniyle Konya ’da çocuk psikoloğu arıyorum diyenler için önerimiz bir an önce bir uzman bulmaları ve bu konuya eğilmeleridir. Çocuk için her geçen gün önemlidir ve sorunun aşılması yönünde profesyonel destek almanızı öneririz.
Hakan TOKGÖZ
Konya Klinik Psikolog
0551 111 6504